Lekcje historii – krótko, prosto, konkretnie

Jednym z najbardziej skonfliktowanych obszarów świata jest Bliski Wschód. Po II wojnie światowej rozgorzał tam krwawy, toczący się dziesiątki lat spór między Arabami i Żydami. Zaangażował on także społeczność międzynarodową.

W końcu lat 80. XX w. bankructwo komunistycznej gospodarki było bardzo widoczne. Próby reform tylko pogłębiały kryzys. Rządzący wysunęli pomysł podzielenia się władzą z “Solidarnością” przy “Okrągłym stole”.

“Karnawał Solidarności” trwał kilkanaście miesięcy. 13 grudnia 1981 r. gen. Wojciech Jaruzelski ogłosił wprowadzenie stanu wojennego. Działacze “Solidarności” zostali uwięzieni, a na ulicach pojawiły się czołgi i patrole wojskowe.

W wyniku “Sierpnia 1980” władze PRL zgodziły się na rejestrację NSZZ “Solidarność”. Powstał niezależny od państwa ruch społeczny obejmujący 1/3 ludności kraju z różnych grup społecznych i światopoglądowych.

Lata 1947-1956 to dla Polski okres odbudowy kraju po wojnie, ale i terroru państwowego oraz intensywnych zmian mających upodobnić Polskę do ZSRR pod rządami Stalina.

Porażka reform ostatniego przywódcy ZSRR Michaiła Gorbaczowa, osłabienie władz w Moskwie i obalenie komunizmu w krajach bloku wschodniego umożliwiły uzyskanie niepodległości przez republiki tworzące ZSRR.

W drugiej połowie 1989 roku powstały niekomunistyczne rządy w Polsce i Czechosłowacji, runął Mur Berliński, a w Rumunii rozstrzelano komunistycznego dyktatora. Niedługo rozpadł się ZSRR i cały blok wschodni.

Pozostawienie Polski w strefie wpływów ZSRR umożliwiło utworzenie komunistycznych władz podległych Stalinowi. Ich istnienie zależało jednak od stłumienia opozycji, politycznej i zbrojnej. Zrobiono to w sposób zdecydowany i brutalny.

Zimna wojna to trwający ponad 40 lat konflikt supermocarstw (USA i ZSRR), bez otwartej walki zbrojnej między nimi. Była skutkiem rozpadu koalicji antyhitlerowskiej i podziału świata “żelazną kurtyną”.

Rozpad koalicji antyhitlerowskiej spowodował podział świata na dwa wrogie bloki polityczno-militarne: NATO i Układ Warszawski (tzw. podział dwubiegunowy). Na ich czele stały dwa supermocarstwa: USA i ZSRR.

Dekolonizacja to proces uzyskiwania niepodległości przez dawne kolonie. Dekolonizacja Ameryki Południowej nastąpiła w XIX w. Dekolonizacja Azji i Afryki nastąpiła po II wojnie światowej.

Do stłumienia studenckich protestów w 1968 roku władze komunistyczne wykorzystały hasła antysemickie i antyinteligenckie. Kampania propagandowa zaowocowała masową emigracją polskich Żydów.

W latach 1944-1989 państwa Europy środkowo-wschodniej znajdowały się w strefie wpływów ZSRR. Ustrój, polityka zagraniczna, gospodarka i życie społeczne były mniej lub bardziej upodobnione do ZSRR i uzależnione od niego.

Po II wojnie światowej Niemcy zostały podzielone na strefy okupacyjne, a później na dwa osobne państwa: zachodnią RFN i wschodnią NRD. Symbolem podziału Niemiec i Europy stał się Mur Berliński.

Odcięcie się KPZR od części zbrodni Stalina rozpoczęło okres destalinizacji w bloku wschodnim. W Polsce przywódcą PZPR został Władysław Gomułka. Efektem była tzw. odwilż – przejściowe złagodzenie postępowania władz komunistycznych.

II wojna światowa była jednym z najbardziej traumatycznych wydarzeń w dziejach świata. Wiele skutków (zmiany granic i stosunków narodowościowych, różnice w tempie i sposobie odbudowy zniszczeń) trwa do dziś.

Od początku wojny Polacy przebywający poza Polską (ewakuowani z kraju lub uwolnieni z obozów) szukali możliwości dalszej walki. Polskie jednostki walczyły na wszystkich frontach Europy i Bliskiego Wschodu.

Polskie państwo podziemne to światowy fenomen. Był to nie tylko “ruch oporu”, ale tajna struktura podległa rządowi emigracyjnemu i obejmująca różne dziedziny życia: szkolnictwo, kulturę, sądownictwo oraz konspiracyjną armię.

Okupacja Kresów przez ZSRR, a później przez Niemcy rozbudziła nastroje nacjonalistyczne wśród Ukraińców. Doprowadziło to do masowych mordów na Polakach, znanych jako “rzeź wołyńska” i “czystka etniczna w Małopolsce Wschodniej”.

Sprawa polska, z racji położenia Polski i jej najwcześniejszego rozpoczęcia walki z Niemcami, była istotną kwestią dla koalicji antyhitlerowskiej. Zarazem – mocarstwa wykorzystywały ją bardzo instrumentalnie.