Jakie były najważniejsze osiągnięcia starożytności w dziedzinie filozofii, nauki i kultury?
Filozofia
– filozofia przyrody (od VI/V w. p.n.e.): Heraklit z Efezu (świat powstał z ognia, „wszystko płynie”, „nie można dwa razy wejść do tej samej wody”), Demokryt z Abdery (świat składa się z małych niepodzielnych cząsteczek – atomów)
– filozofia człowieka (od V/IV w. p.n.e.): Sokrates (złe uczynki biorą się z niewiedzy), Platon (świat widzialny jest niedoskonałym odbiciem wiecznych idei, człowiek składa się z ciała i duszy), Arystoteles (kluczem do szczęścia jest zachowanie umiaru, człowiek jest istotą społeczną)
Nauka
– matematycy: Tales z Miletu („ojciec matematyki”), Pitagoras, Euklides
– najwybitniejszy uczony i wynalazca – Archimedes z Syrakuz (prawo wyporu cieczy, wartość liczby pi, dźwignia, wielokrążek, śruba wodna, klepsydra)
Badania Greków kontynuowali Rzymianie (np. medycyna i farmacja Galena były później stosowane przez ponad 1000 lat).
Architektura
– Ateny wzorem dla miast w koloniach greckich: agora (plac – centrum życia publicznego), świątynie na Akropolu, gimnazjony (miejsca ćwiczeń fizycznych)
– trzy porządki architektoniczne: dorycki (surowy, kolumny bez bazy z geometrycznym kapitelem), joński (kolumny na okrągłej bazie, kapitel z wolutami – ornamentami w kształcie baranich rogów) i koryncki (smukłe kolumny, głowice z ornamentem w kształcie liści akantu)
– Rzym wzorem dla innych miast imperium rzymskiego (w centrum Forum Romanum, zatłoczone dzielnice plebejskie, wille patrycjuszy, termy i monumentalne amfiteatry, woda doprowadzana akweduktami; budowle z kamienia, a kopuła Panteonu – betonowa)
Wygląd rzymskich miast możemy poznać dzięki Pompejom, zasypanym w ciągu jednego dnia 79 n.e. przez pył wulkaniczny z wybuchu Etny i odkrytym dopiero w XVIII wieku.
Sztuka
– malarstwo na ceramice (wazy czerwono- i czarnofigurowe)
– rzeźby ukazujące postacie w ruchu (Fidiasz – posągi Ateny Partenos i Zeusa Olimpijskiego, Myron – „Dyskobol”)
– Greckie dzieła (do dziś – wzór piękna) przetrwały do naszych czasów dzięki rzymskim kopiom.
Literatura
1. Biblia (Stary Testament – Bliski Wschód, jęz. hebrajski i aramejski; Nowy Testament – Palestyna pod okupacją rzymską, jęz. grecki).
2. Literatura grecka – m.in.:
– epopeje („Iliada” i „Odyseja” przypisywane Homerowi)
– sztuki teatralne (tragedie Sofoklesa, Ajschylosa i Eurypidesa, komedie Arystofanesa)
– poezja
3. Literatura rzymska – początkowo przekłady dzieł greckich, potem m.in.:
– „Eneida” Wergiliusza
– poezja Horacego i Owidiusza
– prace historyczne Tacyta i Swetoniusza
[podstawa programowa gimnazjum: 6.1]