Do dziś korzystamy z wielu osiągnięć starożytności. Nasza cywilizacja (zachodnia, zwana też łacińską) opiera się na greckiej filozofii, rzymskim prawie i chrześcijańskiej etyce, a także na języku łacińskim.
Najbardziej rozpowszechnione osiągnięcia:
– pismo (Sumerowie) i pismo alfabetyczne (Fenicja)
– Biblia – najpopularniejsza książka świata, podstawa religii chrześcijańskiej i źródło nawiązań w kulturze (liczne związki frazeologiczne, np. raj na ziemi, zakazany owoc, zbrodnia kainowa, hiobowe wieści, ciemności egipskie, exodus, dekalog, kamienne tablice, manna z nieba, salomonowy wyrok, rzeź niewiniątek, wdowi grosz, judaszowy pocałunek, apokaliptyczne wizje)
– pieniądze (Fenicja)
– łacina – podstawa języków romańskich, liczne wyrazy w językach germańskich i słowiańskich, alfabet łaciński najbardziej rozpowszechnionym alfabetem na świecie (posługuje się nim 35% ludzkości)
Nauki ścisłe:
– babiloński system dwunastkowy (dziś – do mierzenia czasu)
– greckie twierdzenia matematyczne (Pitagorasa i Talesa) i prawa fizyczne (Archimedesa)
– litery greckie jako symbole (kąt α, liczba π)
Sztuki wizualne:
– naśladowanie greckich budowli (od architektury renesansu i klasycyzmu)
– pomniki bohaterów symbolicznie upozowanych na postacie antyczne
Mitologia:
– nawiązania do postaci mitycznych (np. Ikar – lotnictwo, Atena – nauka, Temida – sądownictwo, Mars – wojskowość, Neptun – żeglarstwo, Nike – symbol zwycięstwa)
– związki frazeologiczne (np. syzyfowa praca, pięta Achillesa, puszka Pandory, chimeryczny nastrój, koń trojański, jabłko niezgody, paniczny strach, stajnia Augiasza)
Filozofia:
– idee demokracji ateńskiej (rządy ogółu obywateli, wolność w granicach prawa)
– system Arystotelesa („schrystianizowany” przez Tomasza z Akwinu): „cnota to umiar między skrajnościami”, „człowiek istotą społeczną”
– platońska koncepcja nieśmiertelnej duszy odrębnej od ciała
Prawo rzymskie:
– nazwy instytucji (np. republika, senat), czasem w innym znaczeniu (np. konsul, trybun, dyktator)
– zasady obowiązujące do dziś, np. „nikt nie jest sędzią we własnej sprawie”, „należy wysłuchać obu stron sporu”, „w sprawach wątpliwych należy orzekać na korzyść oskarżonego”, „nie ma kary bez wcześniejszej ustawy przewidującej karę”
Ponadto:
– tradycja organizowania igrzysk olimpijskich co 4 lata (wznowiona w 1896)
– tragedia i komedia jako gatunki literackie
– pojęcia związane z edukacją (choć często w zmienionym znaczeniu): gimnazjum, liceum, akademia, trywialne zagadnienia, spartańskie wychowanie, pedagog
Cywilizacja zachodnia = religia chrześcijańska + filozofia grecka + prawo rzymskie + łacina.
[podstawa programowa gimnazjum: 6.2]