Poszukiwanie morskiej drogi do Indii i ciekawość świata zaowocowały w XV i XVI w. odkryciami, a potem kolonizacją nowych kontynentów. Odkrycie Ameryki przez Kolumba jest uważane za koniec średniowiecza.
Geneza
– poszukiwanie morskiej drogi do Indii (szlak lewantyński był opanowany przez Turków osmańskich, co powodowało wzrost cen i odpływ kruszców z Europy)
– rozwój techniki żeglarskiej (busola, mapy, nowoczesny ster, żagle łacińskie, karawela)
– pragnienie odkrycia nowych lądów (legendy o bogactwach wschodu)
– przeludnienie i brak perspektyw w Europie (po wygnaniu Maurów i zakończeniu wojen – zniszczenie dużych obszarów, a zarazem pozbawienie zajęcia rycerzy, szczególnie młodszych synów)
– dążenie Kościoła do chrystianizacji nowych ludów
Przebieg
1487 Bartolomeo Diaz (Portugalczyk) dotarł do południowego krańca Afryki, czyli odkrył Przylądek Dobrej Nadziei – umożliwiło to dalsze podróże, ponieważ dotychczas wśród żeglarzy krążyły krwawe opowieści o niemożliwości przepłynięcia przez równik na południe Afryki
1492 Krzysztof Kolumb (Genueńczyk w służbie hiszpańskiej) dotarł do Ameryki Środkowej (wyspa nazwana San Salvador – 'Święty Zbawiciel’) – nie zdawał sobie z tego sprawy, dlatego ląd ten nazwał Indiami Zachodnimi, a mieszkańców Indianami
1494 traktat hiszpańsko-portugalski w Tordesillas: podział świata wzdłuż południka 48ºW:
– Portugalia – kolonie w Afryce i Azji (bez Filipin) oraz Brazylia
– Hiszpania – kolonie w Amerykach (bez Brazylii) i Filipiny
1498 Vasco da Gama (Portugalczyk) dotarł morską drogą do Indii
1519-22 Ferdynand Magellan (Portugalczyk w służbie hiszpańskiej) zorganizował wyprawę dookoła Ziemi; sam został zabity przez tubylców na Filipinach, ale wyprawa dowiodła ostatecznie kulistości Ziemi
[Wbrew niektórym dzisiejszym opiniom kulistość Ziemi była ogólnie przyjęta przez średniowiecznych uczonych, nie znano jednak jej rozmiarów i położenia poszczególnych lądów. Świadczy o tym choćby wyprawa Kolumba, który spodziewał się dotrzeć do Indii płynąc na zachód i uznał ten cel za zrealizowany po zaledwie dwumiesięcznym rejsie.]
Skutki
1) dla Europy:
– odkrycie nowych lądów – powstanie imperiów kolonialnych (Hiszpania i Portugalia)
– bogacenie się miast portowych w Europie zachodniej kosztem miast włoskich
– napływ kruszców – rewolucja cen (gwałtowny ich wzrost)
– dualizm gospodarczy w Europie z granicą na Łabie (zachód – handel z koloniami, początek kapitalizmu; wschód – rolnictwo, utrwalenie feudalizmu)
– ostateczne potwierdzenie kulistości Ziemi
– sprowadzenie nowych gatunków zwierząt (indyk) i roślin (tytoń, kukurydza, ziemniaki, pomidory)
2) dla Ameryki („Nowego Świata”):
– powstanie plantacji (wielkopowierzchniowych upraw jednej rośliny)
– upowszechnienie kultury europejskiej i religii chrześcijańskiej w Ameryce
– sprowadzenie do Ameryki nowych gatunków zwierząt (koń) i roślin (kawa)
– wyniszczenie cywilizacji Indian prekolumbijskich (choroby przywleczone z Europy, niewolnicza praca w kopalniach i na plantacjach, eksterminacja)
– masowy handel niewolnikami (początkowo próbowano wykorzystać do pracy Indian, potem zaczęto sprowadzać do kolonii niewolników z Afryki)
[podstawa programowa gimnazjum: 16.1, 16.2]