Hebrajczycy (zgodnie z biblijną tradycją potomkowie Jakuba-Izraela, pochodzącego z kolei od Abrahama) zasiedlili w II tys. p.n.e. Kanaan i utworzyli tam państwo teokratyczne. Z judaizmu (religii Izraelitów) wywodzi się religia chrześcijańska.
Podstawowe zasady i symbole judaizmu
Judaizm to religia monoteistyczna Żydów. Główne zasady:
– wiara w jednego Boga JHWH (czyt. ‘Jehowa’ lub ‘Jahwe’; Żydzi z szacunku nie wymawiali tego imienia i zastępowali je słowem „Pan” – hebr. Adonaj),
– przymierze (związek, umowa) między Bogiem a jego ludem (Izraelem, czyli Żydami),
– objawienie zasad wiary w postaci Biblii pisanej przez ludzi pod natchnieniem Boga (przede wszystkim Tora, czyli pierwsze pięć ksiąg Biblii),
– wiara w nadejście Mesjasza.
Przymierze Izraela z Jahwe jest podkreślone zasadami odróżniającymi Izraelitów od innych ludów (np. świętowaniem szabatu, obrzezaniem chłopców czy stosowaniem diety niezawierającej krwi i mięsa zwierząt wymienionych jako nieczyste).
Symbole judaizmu:
– menora (siedmioramienny świecznik ze świątyni jerozolimskiej),
– gwiazda Dawida.
Judaizm surowo zakazuje sporządzania i kultu jakichkolwiek wizerunków.
Kamienne tablice z zapisem Dekalogu (dziesięciu przykazań, części Prawa mojżeszowego) były przechowywane w skrzyni (Arce Przymierza) w specjalnym namiocie, a później w świątyni jerozolimskiej.
Zwoje Tory przepisywano, studiowano i uroczyście czytano; w judaizmie trwa to do dziś.
Streszczenie dziejów Izraela [spoza podstawy programowej dla gimnazjum]
1. Zgodnie z relacjami biblijnymi Izraelici wywodzą się od Abrahama, który zawarł przymierze z Bogiem. Kolejnymi patriarchami byli jego syn Izaak i wnuk Jakub (któremu Bóg zmienił imię na Izrael). Od 12 synów Jakuba/Izraela wywodzi się podział na 12 plemion izraelskich.
2. Syn Jakuba/Izraela Józef sprowadził swój naród do Egiptu. Tu w kolejnych pokoleniach Izraelici z wolnych ludzi popadli w niewolę, z której wyszli pod przewodnictwem Mojżesza (tzw. exodus – gr. „wyjście”). Przez 40 lat krążyli po pustyni na półwyspie Synaj, gdzie jak relacjonuje Biblia Bóg nadał im Prawo (przepisy moralne i rytualne).
3. Kolejne pokolenie pod wodzą Jozuego przekroczyło Jordan i weszło do Kanaanu, wypierając lokalną ludność i ustanawiając państwo teokratyczne. Wobec zagrożenia ze strony Filistynów został ustanowiony król izraelski: Saul, a po nim Dawid.
4. Za panowania syna Dawida, słynącego z mądrości króla Salomona (I w. p.n.e.), Izrael przeżywał największy rozkwit. Zbudowano wtedy Świątynię w Jerozolimie – główny ośrodek judaizmu.
Od tych czasów dzieje Izraela mają potwierdzenie również w źródłach poza Biblią.
Teokracja (gr. rządy Boga) – ustrój, w którym władza jest sprawowana w imieniu Boga, zgodnie z zasadami danej religii.
5. Po śmierci Salomona jego państwo rozpadło się na Judę (2 plemiona południowe, z Jerozolimą) i Izrael (10 plemion północnych).
6. W VI w. p.n.e. babiloński władca Nabuchodonozor II pokonał Izraelitów i uprowadził ich w niewolę. Powrót był możliwy po kilkudziesięciu latach, gdy Babilon podbił władca Persji, Cyrus.
7. W IV w. p.n.e. Juda stała się częścią monarchii hellenistycznej (jako Judea), a w I w. p.n.e. podbili ją Rzymianie. Właśnie pod panowaniem rzymskim miała miejsce działalność Jezusa Chrystusa i powstanie chrześcijaństwa, zwalczanego przez żydowskich przywódców religijnych i władze rzymskie.
Specyfiką Biblii jest obiektywizm (opisuje ona nie tylko zalety przywódców Izraela, jak literatura innych krajów z tamtego okresu, ale też ich wady i błędy).
Politeizm a monoteizm (na przykładzie Izraela)
Politeizm to wiara w wielu bogów. Politeistyczne były prawie wszystkie religie starożytne (Babilonu, Egiptu, Grecji, Rzymu itp.).
Według wierzeń politeistycznych bóstwa najczęściej:
– mają ciało (podobne do ludzkiego lub zwierzęcego) i swój początek, ale są nieśmiertelne,
– żyją w niedostępnym dla śmiertelników świecie,
– mają swoje dziedziny (np. Ozyrys – egip. bóg śmierci, Posejdon – gr. bóg morza),
– łączą się w związki (np. małżeństwa lub triady),
– tworzą hierarchię (np. w religii greckiej najważniejszy był Zeus),
– mogą być czczone w postaci wizerunków: posągów, obrazów, elementów przyrody itp.
Monoteizm to wiara w jednego boga (np. judaizm, chrześcijaństwo, a od średniowiecza islam).
Zgodnie z Biblią Jahwe jest bezcielesny i wieczny (nie ma początku ani końca). Jest też wszechmogący. Sporządzanie jego wizerunków i oddawanie im czci „w zastępstwie” jest niedopuszczalne.
[podstawa programowa gimnazjum – 3]