Co roku, 14 października, obchodzimy Święto Edukacji Narodowej, zwane też „dniem nauczyciela”. Jest to rocznica powstania w 1773 r. pierwszego na świecie ministerstwa oświaty – polskiej Komisji Edukacji Narodowej.
Okoliczności powstania KEN
1772 – I rozbiór Polski (traktaty rozbiorowe musiał formalnie zatwierdzić sejm)
1773 – papież rozwiązał Towarzystwo Jezusowe (tzw. zakon jezuitów) dysponujące siecią dobrych szkół katolickich w całej Europie, w tym w Polsce
14 X 1773 sejm rozbiorowy utworzył Komisję Edukacji Narodowej (pierwsze ministerstwo oświaty w Europie) podległą bezpośrednio królowi
Faktycznym liderem KEN był ks. Hugo Kołłątaj.
Zadania KEN
– stworzenie systemu szkół kształcących nowocześnie i w duchu patriotycznym i obywatelskim
– wypełnienie pustki po likwidacji szkół jezuickich i przejście ich majątku
Osiągnięcia KEN
1) reforma systemu szkolnictwa:
– reforma uniwersytetów w Krakowie i Wilnie (seminaria nauczycielskie)
– system szkół średnich na bazie dawnych szkół jezuickich
– szkoły parafialne i prywatne szkoły dla dziewcząt
– nowe programy (historia, historia naturalna, wychowanie fizyczne)
– nauka po polsku zamiast po łacinie
2) nowoczesne podręczniki:
– Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych – sekretarz Grzegorz Piramowicz (eksjezuita)
– początki polskiej terminologii w naukach ścisłych
Podręczniki KEN były w użyciu przez cały XIX wiek i na początku II Rzeczypospolitej!
3) rozpoczęcie wymiany kadry nauczycielskiej (zamiast byłych jezuitów)
Reformy KEN zostały wstrzymane w okresie Sejmu Wielkiego; częściowo wznowiono je w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim (przed powstaniem listopadowym).
[podstawa programowa gimnazjum – 26.1]