Starożytni Grecy (Hellenowie) nie stworzyli jednego państwa. Czynnikiem integrującym starożytnych Greków była kultura: język, wierzenia, teatr i odbywające się co 4 lata igrzyska w Olimpii.
Wierzenia
1) Politeizm:
– „olimpijska dwunastka”, m.in.: Zeus, jego żona Hera i córka Atena (bogini mądrości), Hefajstos (bóg ognia), Posejdon (bóg morza), Afrodyta (bogini piękności), Ares (bóg wojny), Artemida (bogini łowów), Apollo (bóg poezji i sztuki), Hermes (bóg dróg) itp.,
– bogowie wyobrażani antropomorficznie (ludzki wygląd i cechy charakteru), z miejscem zamieszkania na górze Olimp w pn. Grecji,
– na cześć bogów – świątynie (w głównym mieście polis wzgórze zw. akropolem).
2) Mitologia – zbiór opowieści o życiu bogów i bohaterów oraz tłumaczących zjawiska naturalne.
Teatr
Powstał w VI w. p.n.e. z obrzędów ku czci boga wina Dionizosa (Wielkich Dionizjów).
Przedstawienia odbywały się w teatrach zbudowanych na otwartej przestrzeni:
– theatron – półkolista widownia (czasem na wzniesieniu),
– orchestra – okrągły plac, na którym występował chór (komentujący akcję),
– proskenion – podwyższenie, na którym występowali aktorzy,
– skene – budynek z garderobami i magazynami dekoracji.
Aktorów było trzech (wyłącznie mężczyźni, w maskach pokazujących charakter postaci).
Dwa główne gatunki sztuk:
– tragedie – historie o bohaterze postawionym w sytuacji bez dobrego rozwiązania,
– komedie – wesołe historie z codziennego życia, często wykpiwające ludzkie przywary.
Zachowywano zasadę jedności czasu (maksymalnie jedna doba), miejsca i akcji (jeden wątek).
Najsłynniejszymi autorami sztuk teatralnych byli Sofokles, Ajschylos i Eurypides.
Igrzyska olimpijskie
Charakterystyczna dla kultury Greckiej była pochwała harmonii mądrości, dobra i pięknego, sprawnego ciała (ideał tzw. kalogakatii – od gr. kalos 'piękny’ i agathos 'dobry’).
Najsłynniejsze igrzyska – od 776 p.n.e. w Olimpii (na półwyspie Peloponez):
– trwały 5 dni, co 4 lata (okres zw. olimpiadą – według tego mierzono czas),
– na czas igrzysk i podróży zawodników zawieszano wojny,
– zawodnicy – wyłącznie Grecy płci męskiej,
– widzowie – mężczyźni i niezamężne kobiety,
– dyscypliny – biegi, skok w dal, rzut oszczepem i dyskiem, walka wręcz (pankration – połączenie zapasów z boksem),
– nagrody symboliczne (wieniec laurowy, pomnik i sława w rodzinnej polis).
Organizowanie igrzysk zostało zakazane w 393 n.e. (jako uroczystości pogańskiej).
Czynnikiem integrującym Greków w V w. p.n.e. były wojny z Persami (wspólna walka o wolność), zakończone rezygnacją Persów z podboju, ale skutkujące wojnami Aten i Sparty o hegemonię.
Jedynym greckim imperium (sięgającym od Egiptu do Afganistanu) było państwo Aleksandra Wielkiego. Po jego rozpadzie w IV w. nastał okres tzw. hellenizmu (upowszechnienie kultury greckiej z elementami kultur Bliskiego Wschodu).
[podstawa programowa gimnazjum – 4.3]