Monarchia absolutna to ustrój, w którym władca skupia całą władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Przykładem monarchii absolutnej w XVII wieku jest Francja.
We Francji znaczenie stanów malało na rzecz króla już w XVI w. Władzę centralną umocniły rządy kardynałów Richelieu (pierwszego ministra Ludwika XIII) i Mazarina (regenta Ludwika XIV). Szczyt potęgi absolutyzmu przypadał na okres panowania Ludwika XIV (1661-1715) zwanego „Królem-Słońce”. Wszyscy wymienieni władcy należeli do dynastii Burbonów.
Zakres władzy monarchy:
– król uosabia władzę („jest państwem”)
– król skupia całą władzę (ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą)
– król nie podlega jakiejkolwiek kontroli
Władza króla była dziedziczna. Sukcesja następowała automatycznie, zgodnie z prawem i tradycją, bez czyjegokolwiek potwierdzenia, przed oficjalną koronacją („umarł król – niech żyje król”).
Prawa i obowiązki poddanych:
– podział ludności na trzy stany (szlachta, duchowieństwo i „stan trzeci”; stan trzeci to 98% ludności, od bogatego mieszczaństwa po biedotę, ale jako jedyny płacił podatki)
– poddani nie mają praw politycznych (poza wyborem przedstawicieli do ciała reprezentującego mieszkańców)
Instytucje ustrojowe:
– pierwszy minister (szef rządu mianowany przez króla; ministrowie nie muszą się rekrutować spośród szlachty)
– teoretycznie przedstawicielstwem poddanych opiniującym zgodnie z tradycją projekty ustaw były Stany Generalne, ignorowane jednak przez króla (w praktyce w latach 1614-1789 w ogóle nie zwoływane)
Pierwszemu ministrowi podlegała rozbudowana administracja (liczni zawodowi urzędnicy rekrutowani ze szlachty i mieszczan, biurokracja).
Istotę monarchii absolutnej trafnie opisał sam Ludwik XIV mówiąc „Państwo to ja”.
Charakterystyczne cechy i zjawiska w monarchii absolutnej we Francji:
– rozbudowany system kontroli poddanych (policja, w tym tajna, przeciwnicy władzy skazywani na uwięzienie w Bastylii lub niewolniczą pracę wioślarza na galerach)
– duży wpływ władz na gospodarkę (merkantylizm – polityka popierania podatkami eksportu wyrobów przemysłowych i importu surowców, a utrudniania wywozu surowców i importowania obcych wyrobów; dążenie do zatrzymania w kraju jak największej ilości kruszców, zakładanie manufaktur)
– rujnowanie gospodarki kosztami utrzymania armii, administracji i ogromnego dworu królewskiego w Wersalu.
[podstawa programowa gimnazjum – 22.1, 22.3]