Umiejętna polityka dynastyczna Kazimierza Jagiellończyka sprawiła, że synowie jego i Elżbiety Rakuszanki objęli trony Polski, Litwy, Czech i Węgier. Córki wydano za przedstawicieli kilku europejskich dynastii.
Polityka wschodnia
Od 1507 – walki Litwy z Moskwą, uważającą się za spadkobiercę Bizancjum i dążącą do przejęcia wszystkich ziem ruskich (Moskwa zajęła Smoleńszczyznę). Dzięki pomocy Polski siły polsko-litewskie zwyciężyły pod Orszą w 1514 r. (bez nabytków terytorialnych; ze zdobytych armat odlano dzwon Zygmunt).
1558-1570 wznowiono walki z Carstwem Rosyjskim Iwana IV Groźnego o Inflanty należące do Zakonu Kawalerów Mieczowych. Ostatecznie w 1570 r. podzielono Inflanty między Szwecję (Estonia), Danię (wyspy bałtyckie) i Rzeczpospolitą (południowe Inflanty, w tym Ryga). Carstwo nie otrzymało niczego.
Rozwiązanie problemu krzyżackiego
Po ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej (1519-1520) ostatni wielki mistrz Zakonu Albrecht Hohenzollern zdecydował się na sekularyzację, przejście na luteranizm i podporządkowanie się królowi polskiemu. W 1525 r. w Krakowie odbył się tzw. hołd pruski (Albrecht został lennikiem Zygmunta Starego). Prusy Książęce (dawne Prusy Zakonne) stały się więc pierwszym na świecie państwem protestanckim, ale podległym katolickiemu władcy Polski.
Relacje z Habsburgami
Habsburgowie, austriacki ród cesarski, byli najpotężniejszą dynastią Europy. Dzięki umiejętnie dobranym małżeństwom przejęli władzę w Czechach i na Węgrzech (po śmierci Ludwika Jagiellończyka), a także części Niemiec, południowych Włoszech i w Hiszpanii. Wiązało się z tym posiadanie kolonii, dlatego mówiono, że „nad imperium Habsburgów nigdy nie zachodzi słońce”. Ponieważ Albrecht Hohenzollern chciał uniezależnić się od Jagiellonów przez sojusz z Habsburgami i z Rosją, tworzyło to zagrożenie dla państwa polsko-litewskiego. Sposobem na utrwalenie pokoju między Polską, a Habsburgami miało być małżeństwo Zygmunta Augusta z Elżbietą Habsburżanką, a potem jej siostrą Katarzyną (niestety, oba nieszczęśliwe z powodu dziedzicznej choroby obu królowych).
[podstawa programowa gimnazjum – 19.1]