Faszyści przejęli władzę we Włoszech w 1922 roku. Ich przywódcą był Benito Mussolini.
Totalitaryzm – system rządów, w którym całe życie publiczne i prywatne podlega państwu w oparciu o jedną, obowiązującą ideologię. Przykładami ideologii totalitarnych są faszyzm, komunizm i narodowy socjalizm (nazizm).
Geneza
– w czasie I wojnie światowej – spór Włochów o udział w wojnie i o sojusze (Włochy przystąpiły do wojny po stronie Państw Centralnych, później przeszły na stronę Ententy, a socjaliści w ogóle krytykowali udział w wojnie)
– po I wojnie światowej – niezadowolenie z ograniczeń nałożonych traktatem wersalskim
duża liczba bezrobotnych kombatantów
– kryzys gospodarczy i polityczny – oczekiwanie silnej władzy, która rozwiąże problemy
– niepokoje społeczne we Włoszech na początku lat 20. XX wieku (strajki organizowane przez socjalistów), co skłoniło konserwatystów do poparcia faszyzmu
Pełna nazwa partii: Narodowa Partia Faszystowska ( PNF – Partito Nazionale Fascista).
Benito Mussolini (1883-1945) – wcześniej był dziennikarzem i działaczem socjalistycznym.
Ideologia
– etatyzm – kult państwa („Wszystko w państwie, nic poza państwem, nic przeciw państwu”)
– korporacjonizm – dążenie do skupienia całej aktywności zawodowej obywateli w organizacjach podporządkowanych państwu
– skupienie władzy w rękach dyktatora – „Duce” – jako prezydenta, premiera, naczelnego wodza wojska i przywódcy partii rządzącej (parlament jedynie fasadowy)
– dążenie do opanowania administracji i sądownictwa przez zwolenników partii rządzącej
– interwencjonizm gospodarczy państwa (walka z bezrobociem przez roboty publiczne, wspieranie wielkiego przemysłu działającego na potrzeby wojska)
– kult siły (fizycznej i moralnej), witalności i młodości, krytyka zepsucia burżuazyjnego społeczeństwa
– nacjonalizm – dążenie do odbudowania włoskiej potęgi, nawiązywanie do tradycji Imperium Rzymskiego
– militaryzm – dążenie do posiadania dużej i silnej armii
– sprzeciw wobec demokracji parlamentarnej, liberalizmu i komunizmu
W przeciwieństwie do niemieckiego narodowego socjalizmu włoski faszyzm nie miał w założeniach elementów rasistowskich. Pojawiły się one później, w związku z walkami w Afryce i zbliżeniem z III Rzeszą, ale nie przybrały takich rozmiarów jak w Niemczech.
Nazwa ruchu, jak wskazał sam Mussolini, pochodzi od łac. fasces (rózgi liktorskie – oznaka władzy w starożytnym Rzymie). Inne podobne słowo to wł. fascio (wiązka) – określenie włoskich organizacji kombatanckich po I wojnie światowej.
Dojście faszystów do władzy we Włoszech
– X 1922 „marsz na Rzym” – przybycie „czarnych koszul” (bojówek faszystowskich) do Rzymu i przejęcie przez nich budynków publicznych, obalenie lewicowego rządu i powołanie Mussoliniego na premiera
– początkowo liberalna polityka gospodarcza (ograniczenie wydatków państwa, prywatyzacja spółek telefonicznych), zmiana ordynacji wyborczej promująca duże partie
– 1925 zwycięstwo wyborcze faszystów, dyktatura Mussoliniego, wykluczenie opozycji z parlamentu, cenzura
Polityka zagraniczna rządu faszystowskiego
– 1929 konkordat („traktaty laterańskie”) – suwerenność państwa watykańskiego i rekompensaty finansowe dla Kościoła w zamian za utracone w XIX w. ziemie Państwa Kościelnego, a w zamian za to poparci Kościoła katolickiego dla rządów faszystowskich we Włoszech
– pacyfikacja buntu w Libii (obozy koncentracyjne, masowe mordy, wysiedlenia tubylców, zastępowanie ich osadnikami z Włoch)
– dążenie do wpływów na Bałkanach (protektorat nad Albanią, w Jugosławii wspieranie separatystów chorwackich i macedońskich)
– 1935 agresja na Abisynię (Etiopię) – zbrodnie wojenne, krwawy podbój kraju, cesarz Hajle Selassje I zmuszony do emigracji (reakcja innych państw – wykluczenie Włoch z Ligi Narodów, ograniczone sankcje gospodarcze)
– 1936 traktat o przyjaźni z Niemcami – „oś Berlin-Rzym”
Włochy w II wojnie światowej i upadek Mussoliniego
Mussolini poparł Hitlera, a od 1940 r. zaangażował Włochy w działania militarne po stronie III Rzeszy. 1943 – inwazja aliantów na Sycylię, w wyniku czego Mussolini decyzją króla Włoch został odwołany ze stanowiska premiera i aresztowany. Po uwolnieniu przez niemieckich spadochroniarzy Otto Skorzennego został przywódcą marionetkowej Włoskiej Republiki Socjalnej (tzw. Republika Salò, pn. Włochy). W IV 1945 Mussolini schwytany przez włoskich antyfaszystów i zamordowany
- [podstawa programowa szkoły ponadgimnazjalnej – 3.1, 3.2]
- [podstawa programowa ośmioklasowej szkoły podstawowej – XXVII.3]