Odrodzona Rzeczpospolita była słaba z powodu zniszczeń wojennych i pozostałości po zaborach. Mimo reform i ogromnych inwestycji niektórych problemów nie udało się rozwiązać.
Geneza – główne problemy polskiej gospodarki u progu niepodległości:
– zniszczenia wojenne (I wojna światowa, walki o granice)
– wydatki na armię i niedobory towarów w czasie wojny bolszewickiej
– podział na trzy zabory (osobne systemy prawa, miar i wag, a nawet szerokości torów kolejowych)
– dysproporcje w rozwoju gospodarczym (podział na „Polskę A i B”)
– fabryki w dawnej Kongresówce oraz kopalnie i huty na Górnym Śląsku pozbawione przedwojennych rynków zbytu
– początkowy brak portu morskiego i możliwości transportu węgla z Górnego Śląska
– zdecydowana większość ludności utrzymywała się z rolnictwa
Zmiany w gospodarce w okresie dwudziestolecia międzywojennego
1) Reformy Władysława Grabskiego 1923-1925
problem: hiperinflacja marki polskiej wywołana dodrukiem pieniędzy przez rząd
rozwiązanie:
– powołanie ponadpartyjnego rządu fachowców (premier Władysław Grabski) ze specjalnymi uprawnieniami
– reforma finansów (oszczędności w administracji, nadzwyczajny podatek dla najbogatszych)
– reforma walutowa (nowa waluta – złoty polski, emitowany przez niezależny od rządu Bank Polski)
hiperinflacja – gwałtowny spadek wartości pieniądza (ceny rosną nawet kilkaset % dziennie, a za tę samą kwotę można kupić coraz mniej towarów)
2) Budowa Gdyni i magistrali węglowej
problem: niemożność eksportu polskich towarów z powodu braku portu morskiego
rozwiązanie:
– 1921-1923 budowa miasta i portu, a później także stoczni w Gdyni (Eugeniusz Kwiatkowski)
– 1926-1933 budowa magistrali węglowej (specjalnej, nowoczesnej linii kolejowej) z Górnego Śląska do Gdyni
3) Wielki kryzys 1929-1935 (skutek wielkiego kryzysu w USA)
problem: spadek cen i popytu na produkty rolne – gigantyczna bieda na wsi, spadek produkcji przemysłu – bankructwa spółek i bezrobocie
rozwiązanie: interwencja państwa – oddłużenie gospodarstw chłopskich, roboty publiczne (zatrudnianie bezrobotnych przy nowych inwestycjach państwowych), ograniczanie wydatków administracji, przepisy ograniczające tworzenie monopoli
4) Modernizacja Polski w latach 30.
problem: różnice w rozwoju „Polski A i B”, bieda na wsi, mało rozwinięty przemysł
rozwiązanie:
– 1936-1939 budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP) w widłach Wisły i Sanu – terenach rolniczych na granicy „Polski A i B” (Eugeniusz Kwiatkowski)
– wizjonerski plan rozbudowy przemysłu min. Kwiatkowskiego na lata 1939-1953 (niezrealizowany z powodu wojny)
5) Reforma rolna
problem: wadliwa struktura gospodarcza rolnictwa (poza Wielkopolską brak dużych gospodarstw chłopskich – w pozostałej części kraju małe, biedne gospodarstwa chłopów i wielkie posiadłości należące do ziemian)
rozwiązanie: 1925-1939 reforma rolna (wykup posiadłości rolnych powyżej 180 ha, a na Kresach 300 ha przez państwo, a następnie ich sprzedaż chłopom na korzystnych warunkach)
Reforma rolna była postulatem stronnictw chłopskich przyjętym przez sejm do realizacji już w 1920, jednak do II wojny światowej nie udało jej się zrealizować w wystarczającym stopniu.
Skutki reform gospodarczych II Rzeczypospolitej
Sukcesy:
– odbudowa i ujednolicenie linii kolejowych (PKP słynęła z punktualności)
– inwestycje: port w Gdyni, magistrala węglowa, COP
– złoty polski jedną z najbardziej stabilnych walut Europy
Porażki:
– utrzymujące się duże bezrobocie, duże obszary biedy
– utrzymująca się niska urbanizacja (zaledwie 28% Polaków w 1939 mieszkało w miastach)
– nieudana reforma rolna
Ciekawostka: niektóre przedsiębiorstwa utworzone w okresie II Rzeczypospolitej istnieją do dziś (np. Polskie Koleje Państwowe (PKP) czy Polskie Linie Lotnicze LOT).
- [podstawa programowa szkoły ponadgimnazjalnej – 2.6, 6.2, 6.3]
- [podstawa programowa ośmioklasowej szkoły podstawowej – XXIX.1, XXX.2, XXX.3]