Po opanowaniu ziem pruskich Krzyżacy zwrócili się – pod pozorem chrystianizacji – przeciw Litwie. Zawarcie unii polsko-litewskiej spowodowało odnowienie konfliktu Polski z Zakonem Krzyżackim.
Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim (1409-1411)
Geneza:
– konflikt Zakonu z Litwą (ataki na Litwę pod pozorem chrystianizacji, zajęcie Żmudzi)
– konflikt Zakonu z Polską o ziemię dobrzyńską i Drezdenko (przejęte przez Krzyżaków od lenników Polski na podstawie wątpliwych umów)
Wspólny wróg (Krzyżacy) był jednym z powodów zawarcia unii polsko-litewskiej w Krewie (1385).
Przebieg:
– atak krzyżacki, przeprawa wojsk polsko-litewskich przez Wisłę pod Czerwińskiem (po moście z drewna spławionego Wisłą zbudowanym niespodziewanie dla Krzyżaków)
– 15 VII 1410 bitwa pod Grunwaldem (wojska polsko-litewskie króla Władysława Jagiełły i księcia Witolda przeciw Krzyżakom wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena wspartym przez rycerstwo zachodnioeuropejskie); klęska Krzyżaków, śmierć wielkiego mistrza
– opóźnienie pościgu przez Władysława Jagiełłę uniemożliwiło ostateczne pokonanie Zakonu
Skutki: 1411 pierwszy pokój toruński (niewielkie nabytki po wielkim zwycięstwie: odzyskanie ziemi dobrzyńskiej przez Polskę, a Żmudzi przez Litwę ale tylko na czas życia Witolda)
Wojna trzynastoletnia (1454-1466)
Geneza: spór o Pomorze Gdańskie (1454 inkorporacja Prus do Polski przez króla Kazimierza Jagiellończyka na prośbę Związku Pruskiego z Janem Bażyńskim na czele)
inkorporacja – wcielenie, włączenie
Przebieg:
– początkowe sukcesy Krzyżaków (niesprawność polskiego pospolitego ruszenia)
– ostatecznie zwycięstwo Polski dzięki armii zaciężnej Piotra Dunina (częściowo za pieniądze miast i rycerstwa Prus) i flocie gdańskiej (bitwa na Zalewie Wiślanym)
Skutki:
– 1466 drugi pokój toruński (podział Prus: Pomorze Gdańskie z Malborkiem do Polski jako Prusy Królewskie, reszta ze stolicą w Królewcu jako Prusy Zakonne)
– odejście od pospolitego ruszenia na rzecz wojsk zaciężnych, przekształcenie stanu rycerskiego w szlachtę
Hołd pruski w Krakowie (1525)
– ostatni wielki mistrz Krzyżaków Albrecht Hohenzollern lennikiem Zygmunta Starego
– sekularyzacja Prus (zamiast państwa zakonnego – świeckie Prusy Książęce)
– Albrecht przeszedł na luteranizm (Prusy pierwszym państwem protestanckim na świecie, choć pod opieką polskiego króla – katolika)
Hołd pruski zakończył trwające prawie 300 lat sąsiedztwo polsko-krzyżackie i rozwiązywał problemy Polski z Krzyżakami.
[podstawa programowa szkoły podstawowej: 7.6]
Ilustracja – fragment obrazu Jana Matejki „Bitwa pod Grunwaldem”