Polska i Węgry dwukrotnie były połączone unią personalną, czyli związkiem dwóch oddzielnych państw mających wspólnego władcę. Z Węgier pochodziła też jedna z dwóch w dziejach Polski kobiet-królów, Jadwiga Andegaweńska.
Unia personalna polsko-węgierska 1370-1382
(panowanie Ludwika Andegaweńskiego, zwanego w Polsce „Ludwikiem Węgierskim”)
Okoliczności zawarcia unii:
– 1370 Ludwik koronowany na króla Polski (na podstawie umowy sprzed ponad 30 lat między swoim ojcem, węgierskim królem Karolem Robertem, a polskim królem Kazimierzem Wielkim, zawartej na wypadek bezpotomnej śmierci Kazimierza)
– umowa ta była elementem szerszego porozumienia polsko-węgiersko-ruskiego dotyczącego Rusi Halickiej (przejętej ostatecznie przez Kazimierza Wielkiego)
Okres unii:
– przez większość czasu w imieniu króla w Polsce rządziła jego matka, Elżbieta Łokietkówka (siostra Kazimierza Wielkiego), a później inni namiestnicy
– 1374 w związku z brakiem syna Ludwik Węgierski nadał polskiej szlachcie przywilej koszycki (zwolnienie z podatków poza jednym) w zamian za zgodę na przyszłą koronację jednej z córek
Skutki unii: osłabienie pozycji władcy, wzrost znaczenia rycerstwa i możnowładców, a po śmierci króla długie bezkrólewie w Polsce (1382-1384), zakończone koronacją ok. 11-letniej Jadwigi Andegaweńskiej na króla Polski.
Unia personalna 1440-1444
(panowanie Władysława III, zwanego „Władysławem Warneńczykiem”)
Okoliczności zawarcia unii:
– 1440 król Polski Władysław III (syn Władysława Jagiełły) wybrany przez sejm węgierski na króla Węgier (powód: zagrożenie tureckie dla Węgier i chęć zawarcia sojuszu z Polską)
Okres unii:
– za namową papieża Władysław III wypowiedział wojnę sułtanowi tureckiemu (mimo że wcześniej zawarł z nim pokój)
– 1444 bitwa pod Warną (król zginął, a armia polsko-węgierska została w połowie wybita; ciała króla nigdy nie odnaleziono)
Skutki:
– przedwczesna śmierć młodego króla (i nieodnalezienie ciała) spowodowała 3-letnie bezkrólewie w Polsce i wieloletni konflikt o obsadę tronu na Węgrzech
Jagiellonowie na tronie węgierskim
1490 podwójna elekcja na Węgrzech (wybrani dwaj synowie polskiego króla Kazimierza Jagiellończyka: Władysław i Jan Olbracht); seria wojen między wojskami obu braci zakończyła się ostatecznie zwycięstwem Władysława. Bracia pogodzili się, gdy Jan Olbracht także został królem (Polski). Następcą Władysława Jagiellończyka na tronie węgierskim był jego syn Ludwik Jagiellończyk (zginął 1526 w bitwie z Turkami pod Mohaczem, która zakończyła potęgę Jagiellonów w Europie środkowo-wschodniej). Pochodzenie z tego samego rodu nie powodowało jednak bliższej współpracy między Polską a Węgrami w tym okresie.
Ciekawostka: Władysław Jagiellończyk mówiąc przy Węgrach nadużywał słowa „dobrze”, dlatego Węgrzy nadali mu przydomek „Dobzse” (czyt, 'dobrze’).
Ciekawostka: Pierwszą żoną króla Zygmunta Starego była również Węgierka, Barbara Zápolya.
[podstawa programowa dla szkół podstawowych – 7.3]
Ilustracja – pomnik-mauzoleum króla Polski i Węgier Władysława Warneńczyka w miejscu bitwy pod Warną (obecnie w Bułgarii).