Kategoria: XIX wiek

Wiosna Ludów nastąpiła, w ograniczonym zakresie, tylko w zaborze pruskim i austriackim. W Galicji jej zapowiedzią było tragicznie zakończone powstanie krakowskie. W „Kongresówce” rewolucja w ogóle się nie odbyła.

Wiosna Ludów to pierwsza ogólnoeuropejska rewolucja. Oprócz haseł społecznych i politycznych (walka z absolutyzmem) pojawiły się postulaty narodowe. Podważało to system ustalony na kongresie wiedeńskim, strzeżony przez Święte Przymierze.

Rewolucja 1905 r., pierwszy ogólnorosyjski protest przeciw archaicznemu ustrojowi i stosunkom społecznym, podważyła podstawy władzy carskiej. W Królestwie Polskim rewolucja łączyła postulaty społeczne z narodowymi.

Mimo zaprzestania przygotowań do walki zbrojnej w Polsce końca XIX w. rozwijało się życie polityczne. W zorganizowane ugrupowania przekształciły się trzy ruchy: socjalistyczny, narodowy i ludowy.

Kongres wiedeński na nowo podzielił ziemie polskie. Zlikwidowano Księstwo Warszawskie, zamiast niego powstało Królestwo Polskie w unii personalnej z Rosją. Pierwsze lata istnienia „Kongresówki” przyniosły rozwój gospodarki i kultury.

Rozbiory spowodowały, że Polacy znaleźli się w granicach trzech państw różniących się prawem, językiem, zwyczajami i gospodarką. Kongres wiedeński zmienił granice zaborów, ale utrwalił ten podział na ponad sto lat.

Przedstawiciele państw europejskich spotkali się w Wiedniu, aby uporządkować Europę po rewolucji francuskiej i wojnach napoleońskich. Decyzje „tańczącego kongresu” były doniosłe także dla Polski.

Na tle sporu o uprawnienia władz stanowych i federalnych do rozstrzygania kwestii niewolnictwa w USA wybuchła wojna domowa między stanami południowymi i północnymi.

W drugiej połowie XIX wieku powstały zjednoczone państwa niemieckie i włoskie. Oba kraje były podzielone od kilkuset lat, w obu ambicje narodowe rozbudziła Wiosna Ludów.

Próby ograniczania autonomii Królestwa Polskiego przez Rosjan spotkały się z oporem. Noc Listopadowa stała się symbolem walki o wolność. Początkowe sukcesy zostały jednak zaprzepaszczone przez generałów i polityków.

Powstanie styczniowe było ostatnim w XIX wieku zrywem zbrojnym w zaborze rosyjskim. Jego klęska sprawiła, że romantyczne wizje walki o wolność ustąpiły miejsca ideom pozytywistycznym.

Zmiany polityczne i gospodarcze, które nastąpiły w XIX wieku wpłynęły życie społeczne i kulturalne. „Świat przyspieszył”, pojawiła się kultura masowa, życie publiczne zaczęło się demokratyzować.

W XIX wieku rozpoczęła się kolejna rywalizacja mocarstw o tereny zamorskie, w wyniku której powstały imperia kolonialne Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec. Swoje wpływy rozszerzyło też kilka innych państw.

Rewolucja przemysłowa XIX wieku miała doniosłe skutki społeczne, gospodarcze i kulturowe, a także ekologiczne. Industrializacja (uprzemysłowienie), urbanizacja (tworzenie i rozwój miast), oraz upowszechnienie odkryć i wynalazków po prostu zmieniły świat.

Kontynuacją przemian drugiej połowy XVIII wieku była rewolucja przemysłowa i techniczna. Z tego powodu XIX wiek bywa nazywany „wiekiem pary i elektryczności” lub „wiekiem odkryć i wynalazków”.

Hegemonia Napoleona w Europie trwała zaledwie kilkanaście lat, a jednak spowodowała na kontynencie trwałe zmiany – zarówno w sferze polityki, jak i życia społecznego i kulturalnego.

W Napoleonie Bonaparte wielu Polaków widziało szansę na odzyskanie niepodległości. Sam Napoleon również wykorzystywał ambicje Polaków do realizacji swych celów.

U schyłku XVIII w. we Francji obalono rządy dynastii Burbonów i wprowadzono ustrój republikański. Zmiany w ustroju i kulturze były tak głębokie, że okres ten bywa uważany za koniec nowożytności.

Po powstaniu listopadowym około 10.000 Polaków (w tym działaczy społecznych i twórców kultury) wyemigrowało na zachód. Nieformalnym centrum polskiej kultury stał się Paryż. Kwitło tam życie polityczne i kulturalne Polaków.

XIX wiek bywa nazywany „wiekiem ideologii”, ponieważ w tym czasie narodziły się wielkie systemy światopoglądowe wpływające na życie społeczne aż do naszych czasów.